Koniec jednego i początek kolejnego roku to nie tylko nowy zapis dat. To także umowny czas podsumowań i nowych planów. Umowny, ponieważ obserwując treści pojawiające się szczególnie często w tym okresie w sieci czy też słuchając przypadkowych rozmów, może się wydawać, że umówił się na niego każdy.

Grudzień i styczeń, to miesiące pełne refleksji i szukania nowych pomysłów działania. Koniec i początek roku kojarzą się z zamknięciem pewnego etapu, rozdziału, więc motywacja do takich rozmyślań może wówczas rosnąć. Podobnie jest przecież w sporcie. Początek i koniec sezonu, docelowe wydarzenie sportowe wiążą się z analizami, modyfikacjami. Czy każdy jednak musi określać cele właśnie teraz? Czy grudzień i styczeń to jedyne miesiące, kiedy ma to sens?

Na początku warto zastanowić się po co w ogóle określać cele. Po pierwsze, często czegoś pragniemy, jednak żyjemy w przekonaniu, że to nie moment, aby przejść do działania. Niestety, w konsekwencji często nigdy nie osiągamy tego, na czym nam zależy. Dokładna analiza i zastanowienie się czego chcemy, może zwiększyć nasze szanse na osiągnięcie wymarzonego pragnienia. Przygotowanie planu działania, szczegółów celu, może dodatkowo samo w sobie motywować do jego osiągnięcia. 

Określenie celu, to jeden z pierwszych etapów mojej współpracy ze sportowcami. Zachęcam do niego zarówno podczas konsultacji indywidualnych, jak i pracy warsztatowej z drużynami. Po co? Po pierwsze, aby poznać oczekiwania osoby względem naszej współpracy. Po drugie, aby zastanowić się, co w danym okresie jest dla zawodnika najważniejsze i do czego chciałby dążyć. 

Wyobraźmy sobie, że trenujemy koszykówkę i chcemy osiągnąć, a więc najpierw określić cel. Czy wystarczy powiedzieć: “chcę być lepszym koszykarzem”? To zależy. Jeśli masz świadomość, co kryje się za tymi słowami i w jaki sposób możesz podwyższyć poziom gry, to być może tak. Warto jednak już na etapie planowania działania, zapisywania celu (do tego też zachęcam), uwzględnić różne szczegóły.

Co oznacza dla Ciebie bycie lepszym? Z jakimi umiejętnościami Ci się to kojarzy? Czy chcesz popracować nad skutecznością rzutów, czy może nad pracą nóg w obronie i przechwytami? Szczegóły celu są niezwykle ważne bez względu na dyscyplinę. Chcesz wystartować w maratonie? Górskim czy po płaskiej nawierzchni? We własnym mieście, czy może poza Polską?

Poza szczegółami celu, ważne jest też monitorowanie drogi. Wymarzony scenariusz to ten, w którym każde podjęte przez nas działanie idzie po naszej myśli. Rzeczywistość jest czasem zupełnie inna i początkowe plany oraz pomysły wymagają modyfikacji. Czy to coś złego? Absolutnie nie. Uczymy się przecież przez doświadczenie.

Nie obserwując swojej drogi, łatwo jednak przeoczyć kluczowe zmiany. W takiej sytuacji można mieć poczucie, że stoimy w miejscu. Z jednej strony pracujemy nad osiągnięciem celu, z drugiej zaś mamy wrażenie, że nie jest lepiej, a wręcz może gorzej! Śledzenie postępów pozwala na wprowadzenie efektywnych zmian. Chcesz poprawić skuteczność rzutów? Analizuj swoje statystyki treningowe i meczowe. Widzisz poprawę? To świetnie, oby tak dalej! Widzisz, że mimo starań skuteczność zdaje się nie wzrastać? Może to czas na rozmowę z trenerem i modyfikację planu treningowego lub czas na relaks? 

O czym jeszcze warto pamiętać określając cele? O dacie ich realizacji. Cele nieokreślone w czasie, to często te nieosiągane. Ważne, aby czas na wykonanie zadania był dopasowany do naszych możliwości i sytuacji. Jeśli zależy Ci na debiucie w turnieju międzynarodowym zaplanowanym na kwiecień, luty tego samego roku może okazać się terminem zbyt szybkim.

Spróbuj policzyć słowa “Ci”, bezpośrednie zwroty do Ciebie (kolejny) czytelniku. Jest ich tu tak wiele nie bez powodu. Cel, o którym pomyślisz lub ten, który być może już przyszedł na myśl, ma być Twój. Mógłbyś zapytać – a kogo innego? Czasem dążymy jednak do czegoś, na czym nie zależy nam, lecz otoczeniu.

Motywacja do osiągnięcia celu może być większa, jeśli ma on dla nas osobiste znaczenie i wartość. Może być też tym większa, im bardziej dopasowana do naszych możliwości. Trenujesz koszykówkę od kilku lat, a ktoś zachęca Cię do obrania nowego celu – nauki kozłowania. Jak podoba Ci się ta propozycja? Zgaduję, że wydaje się nudna i bezsensowna. Czemu? Cel ten jest poniżej Twoich możliwości. W takim razie może lepiej mierzyć jak najwyżej? Warto mierzyć wysoko, aby stawiać sobie wyzwania motywujące do działania, ale na tyle nisko żebyśmy nie czuli, że osiągnięcie celu graniczy z cudem.

Powyższe informacje mogą Ci pomóc osiągnąć cel. Wróćmy jednak do tytułowego pytania – czy możesz określać cele w grudniu lub styczniu? Tak, jeśli czujesz, że to w tym momencie ważne. Czy musisz? Absolutnie nie. Być może masz inne cele, nad którymi nadal pracujesz. Być może inny okres w roku zazwyczaj skłania Cię do takich refleksji (na przykład koniec sezonu). Koniec i początek roku nie musi być dla Ciebie czasem poświęconym nowym postanowieniom tylko dlatego, że ma taką rolę dla innych.

Pamiętaj, że cele mogą być określane i osiągane bez względu na porę roku i dzień tygodnia. To, co rzeczywiście może przybliżyć lub oddalić od celu, to jego dokładne zaplanowanie, skupienie się na tym, aby cel był szczegółowy, realistyczny, terminowy, atrakcyjny dla Ciebie i monitorowany. Ważne w drodze do celu może być też wsparcie.

Nie zapominaj, że nie musisz robić wszystkiego samodzielnie. Masz prawo prosić o pomoc zarówno emocjonalną, jak i merytoryczną, na przykład pytając trenera o wskazówki. 

Przyszedł Ci do głowy jakiś cel? Potrafisz go określić zgodnie z powyższą instrukcją. Na sam koniec zadam Ci więc ostatnie pytanie – dlaczego chcesz go osiągnąć?

Zachęcam do refleksji i trzymam kciuki za wszystkie Twoje działania.

Natalia Kocielnik, Plane2Brain – psycholog sportu z zespołu Dominiki Kuchty